ARIANA
پدر جد تالار !
مدیر بازنشسته
(بسم الله الرحمن الرحیم)
مفسران در پاسخ به این پرسش که «منظور از تعلیم تمامی اسماء چیست؟» می‌گویند: منظور الهام نام‌ها و اسامی مخلوقات عالم بالا و پایین است و این از بزرگترین آیات قدرت پروردگار است که انسان معانی نامتناهی را با روح قدسی خود بفهمد.
همواره پرسش‌های بسیاری درخصوص آیات مختلف قرآن کریم در ذهن افراد بسیاری نقش می‌بندد که پاسخ‌های مناسبی باید برای آنها داده شود. از این پس قرار است برای بالا بردن سطح آگاهی و معرفت دینی و قرآنی مخاطبان ارجمند، پرسش‌هایی را از آیات مختلف، طرح و پاسخ آنها را از محضر علامه شعرانی ذکر کنیم البته ترتیب سؤالات براساس سوره‌های قرآن کریم خواهد بود.
*** سوره مبارکه «بقره»
آیا قرآن در زمان پیامبر اکرم (ع) تدوین شده است؟
جواب: محی‌الدین عربی در فتوحات مکیه می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) در یکی از جنگل‌ها حضرت امیر را به فرماندهی لشکر انتخاب کرد و دلیل آن را دانستن سوره بقره و عدم آگاه دیگران از آن سوره مطرح فرمود. پس حضرت امیر (ع) در خلافت مقدم بر دیگران است. از این مطلب دو نکته می‌توان بدست آورد؟
1 - این سوره در زمان پیامبر (ص) تدوین یافته است.
2 - محی‌الدین عربی با تظاهر شدید به مخالفت، تمایل به تشیع داشته است
«ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ»
آیا می‌توان گفت که منظور از «ذَلِکَ الْکِتَابُ» تورات و یا انجیل است و اگر ممکن است چگونه می‌تواند کتابی که تحریف شده متصف به عدم ریب و شک باشد؟
جواب: این قول می‌تواند درست باشد، چرا که به اعتبار اصل و غالب، این دو کتاب آسمانی ستایش شده‌اند، چنانکه احادیث اهل بیت (ع) و سنت پیامبر (ص) هادی و متمسک امت اسلام هستند، در عین حال که مجهول و ضعیف در آن وجود دارد در تورات و انجیل هم گرچه تحریف و ضلال فراوان است ولی مواعظ و نصایح و سخنان انبیا و اخبار غیب منجمله خبر ظهور پیامبر اسلام (ص) و ادله نبوت و رد مادیّین نیز فراوان در آنها وجود دارد.
«الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ»
منظور از غیب در این آیه چیست؟ و آیا تفسیر آن به غیبت حضرت مهدی (عج) صحیح است؟
جواب: تفسیر گاهی راجع به بیان مفهوم است و گاهی درباره مصداق، در عین معلوم بودن مفهوم، تفسیر غیب به آنچه که از انسان غایب و غیر قابل مشاهده است؛ مثل خداوند و فرشتگان و تمام پیامبران و احوال قیامت و بهشت و دوزخ و معادل جسمانی، تفسیر مفهومی است. و تفسیر غیب به غیبت حضرت مهدی (عج) و امثال آن تفسیر مصداقی است و جمع هر دو ممکن است.
منظور از ایمان چیست و آیا عمل شرط تحقق آن است؟
جواب: ایمان عبارت از اعتقاد به قلب است و بدون عمل تحقق می‌یابد، چرا که فاسق کافر نیست با اینکه عمل ندارد و منافق کافر است با آنکه به زبان اظهار ایمان می‌کند. و عقیده شیعه آن است که منویات و معتقدات تا به زبان آورده نشوند گویا وجود ندارند، خواه ایمانِ کافر باشد و یا ارتدادِ مسلمان.
با اینکه در آیه قبل ایمان به غیب مطرح است، و با اینکه ایمان به پیامبران و قیامت جزو ایمان به غیبت است، چرا بار دیگر در این آیه مطرح شده است؟
جواب: برخی گمان کرده‌اند که ذکر خاص بعد از عام و برای تأکید است، ولی چنین نیست، چرا که اعتقاد به خدا و نماز و انفاق برای مسلمان بودن کافی نیست، زیرا فلاسفه و عقلای هند و روم و یونان نیز به غیبت و خداوند اعتقاد داشتند و ستایش الهی و انفاق را هم نیکو می‌دانستند. و نیز گروهی از یهودیان قدیم معروف به صادقیان اعتقاد به خدا و جزا و پاداش داشتند. پس مسلمان باید علاوه بر ایمان به غیبت، به گفتار انبیاء و به آخرت نیز اعتقاد داشته باشد.
البته می‌توان گفت که در آیه قبل اجمالاً فرمود که ایمان به غیب دارند و در اینجا تفصیل داد و نام آخرت را برد. پس تکرار نیست بلکه اجمال و تفصیل است.
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا»
منظور از تعلیم تمامی اسماء چیست؟
جواب: منظور الهام نام‌ها و اسامی مخلوقات عالم بالا و پایین است که مفاد آیه «خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ» بر آن دلالت دارد.
و این از بزرگترین آیات قدرت پروردگار است که انسان معانی نامتناهی را با روح قدسی خود بفهمد و با خروج نفس و تقطیع آن، همه آن معانی را برای دیگران اظهار کرده و برای هر معنا یکی از اسم‌های مرکب از بیست و چند حرف را به کار ببرد. اینها همه نتیجه تعلیم اسماء به آدم(ع) است.
«فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ»
اگر علم و کمالات فرشتگان قابل افزایش نیست و مقام معلوم دارند، چگونه علم آنها به واسطه تعلیم آدم(ع) افزایش یافت؟
جواب: اشراقیون علم فرشتگان را حضوری می‌دانند و می‌گویند، هر موجودی که به این جهان افزوده شود، بر علم آنها نیز افزوده می‌شود، چرا که موجودات خارجی، همان صورت علمی فرشتگان هستند و نیز هر نقش و صورتی که در ذهن انسان خلجان می‌کند آن صورت نزد فرشتگان حاضر می‌گردد. و اما آن علمی که قابل افزایش نیست علم به کلیات است.
مفسران در پاسخ به این پرسش که «منظور از تعلیم تمامی اسماء چیست؟» می‌گویند: منظور الهام نام‌ها و اسامی مخلوقات عالم بالا و پایین است و این از بزرگترین آیات قدرت پروردگار است که انسان معانی نامتناهی را با روح قدسی خود بفهمد.
همواره پرسش‌های بسیاری درخصوص آیات مختلف قرآن کریم در ذهن افراد بسیاری نقش می‌بندد که پاسخ‌های مناسبی باید برای آنها داده شود. از این پس قرار است برای بالا بردن سطح آگاهی و معرفت دینی و قرآنی مخاطبان ارجمند، پرسش‌هایی را از آیات مختلف، طرح و پاسخ آنها را از محضر علامه شعرانی ذکر کنیم البته ترتیب سؤالات براساس سوره‌های قرآن کریم خواهد بود.
*** سوره مبارکه «بقره»
آیا قرآن در زمان پیامبر اکرم (ع) تدوین شده است؟
جواب: محی‌الدین عربی در فتوحات مکیه می‌گوید: پیامبر اکرم (ص) در یکی از جنگل‌ها حضرت امیر را به فرماندهی لشکر انتخاب کرد و دلیل آن را دانستن سوره بقره و عدم آگاه دیگران از آن سوره مطرح فرمود. پس حضرت امیر (ع) در خلافت مقدم بر دیگران است. از این مطلب دو نکته می‌توان بدست آورد؟
1 - این سوره در زمان پیامبر (ص) تدوین یافته است.
2 - محی‌الدین عربی با تظاهر شدید به مخالفت، تمایل به تشیع داشته است
«ذَلِکَ الْکِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِینَ»
آیا می‌توان گفت که منظور از «ذَلِکَ الْکِتَابُ» تورات و یا انجیل است و اگر ممکن است چگونه می‌تواند کتابی که تحریف شده متصف به عدم ریب و شک باشد؟
جواب: این قول می‌تواند درست باشد، چرا که به اعتبار اصل و غالب، این دو کتاب آسمانی ستایش شده‌اند، چنانکه احادیث اهل بیت (ع) و سنت پیامبر (ص) هادی و متمسک امت اسلام هستند، در عین حال که مجهول و ضعیف در آن وجود دارد در تورات و انجیل هم گرچه تحریف و ضلال فراوان است ولی مواعظ و نصایح و سخنان انبیا و اخبار غیب منجمله خبر ظهور پیامبر اسلام (ص) و ادله نبوت و رد مادیّین نیز فراوان در آنها وجود دارد.
«الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ»
منظور از غیب در این آیه چیست؟ و آیا تفسیر آن به غیبت حضرت مهدی (عج) صحیح است؟
جواب: تفسیر گاهی راجع به بیان مفهوم است و گاهی درباره مصداق، در عین معلوم بودن مفهوم، تفسیر غیب به آنچه که از انسان غایب و غیر قابل مشاهده است؛ مثل خداوند و فرشتگان و تمام پیامبران و احوال قیامت و بهشت و دوزخ و معادل جسمانی، تفسیر مفهومی است. و تفسیر غیب به غیبت حضرت مهدی (عج) و امثال آن تفسیر مصداقی است و جمع هر دو ممکن است.
منظور از ایمان چیست و آیا عمل شرط تحقق آن است؟
جواب: ایمان عبارت از اعتقاد به قلب است و بدون عمل تحقق می‌یابد، چرا که فاسق کافر نیست با اینکه عمل ندارد و منافق کافر است با آنکه به زبان اظهار ایمان می‌کند. و عقیده شیعه آن است که منویات و معتقدات تا به زبان آورده نشوند گویا وجود ندارند، خواه ایمانِ کافر باشد و یا ارتدادِ مسلمان.
با اینکه در آیه قبل ایمان به غیب مطرح است، و با اینکه ایمان به پیامبران و قیامت جزو ایمان به غیبت است، چرا بار دیگر در این آیه مطرح شده است؟
جواب: برخی گمان کرده‌اند که ذکر خاص بعد از عام و برای تأکید است، ولی چنین نیست، چرا که اعتقاد به خدا و نماز و انفاق برای مسلمان بودن کافی نیست، زیرا فلاسفه و عقلای هند و روم و یونان نیز به غیبت و خداوند اعتقاد داشتند و ستایش الهی و انفاق را هم نیکو می‌دانستند. و نیز گروهی از یهودیان قدیم معروف به صادقیان اعتقاد به خدا و جزا و پاداش داشتند. پس مسلمان باید علاوه بر ایمان به غیبت، به گفتار انبیاء و به آخرت نیز اعتقاد داشته باشد.
البته می‌توان گفت که در آیه قبل اجمالاً فرمود که ایمان به غیب دارند و در اینجا تفصیل داد و نام آخرت را برد. پس تکرار نیست بلکه اجمال و تفصیل است.
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا»
منظور از تعلیم تمامی اسماء چیست؟
جواب: منظور الهام نام‌ها و اسامی مخلوقات عالم بالا و پایین است که مفاد آیه «خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ» بر آن دلالت دارد.
و این از بزرگترین آیات قدرت پروردگار است که انسان معانی نامتناهی را با روح قدسی خود بفهمد و با خروج نفس و تقطیع آن، همه آن معانی را برای دیگران اظهار کرده و برای هر معنا یکی از اسم‌های مرکب از بیست و چند حرف را به کار ببرد. اینها همه نتیجه تعلیم اسماء به آدم(ع) است.
«فَلَمَّا أَنبَأَهُمْ بِأَسْمَآئِهِمْ»
اگر علم و کمالات فرشتگان قابل افزایش نیست و مقام معلوم دارند، چگونه علم آنها به واسطه تعلیم آدم(ع) افزایش یافت؟
جواب: اشراقیون علم فرشتگان را حضوری می‌دانند و می‌گویند، هر موجودی که به این جهان افزوده شود، بر علم آنها نیز افزوده می‌شود، چرا که موجودات خارجی، همان صورت علمی فرشتگان هستند و نیز هر نقش و صورتی که در ذهن انسان خلجان می‌کند آن صورت نزد فرشتگان حاضر می‌گردد. و اما آن علمی که قابل افزایش نیست علم به کلیات است.